Edebi Kıssadan

GENÇLİĞE YUSUF TERBİYESİ

Yüce Allah (cc), kitabımız Kur’an’ı Kerim’i insanlığa bir hidayet kaynağı olarak vahyetmiştir. Hidayet, Türkçemizde “kurtuluşa ermek” yani hak olanı, doğru yolu bulmak demektir.

Kur’an’ı elimize alıp okumaya başladığımızda hemen ilk sure olan Fatiha’da bu kavramla yüz yüze geliriz. Zaten her Müslüman, hergün namazlarında okuduğu bu sure ile “hidayet” sözünü çok defa talep ve zikretmiş olur. Fatiha ile hidayeti isteyerek Kur’an’ın engin ufuklarında “hak yolun” yolculuğuna başlarız. Bu sebeple müminlerin hayatında en büyük mürşit Kur’an-ı Kerim olur…

İşte bu hidayet yolu ve öğretisi, Kur’an’ın girişinden itibaren her bağlamda ve her kıssada, insanlığa temel amaç olarak işlenmeye devam eder. Bu kıssalardan biri de Hz. Yusuf’un (as) hayatını konu edinen; Kur’an’ın en duygulu ve en belâgatlı anlatımını içeren kıssadır. Hz. Yusuf kıssası, birey ve toplumun psiko-sosyal davranışlarının birçok yönünü ele alır. Özellikle gençliğin ve ergenliğin getirdiği sorunlarla beraber, duygusal yapılanmada gerekli olanın ipuçlarını akla ve kalbe nakış nakış işler. Doğru yolun işaretlerini harikulade bir anlatımla ortaya koyar… 

Kıssanın içeriğini kapsamlı olarak ele almak sayfalarımıza sığmayacağı için, detaylarını Kur’an’dan okumak kaydıyla burada kıssayı okumaya girişe bir ön hazırlık yapılmıştır. Aşağıda kıssadan alınması gereken dersler sıralanacaktır. Bundan maksat, kıssayı okurken ayetlerle örtüşen bu çıkarımları/başlıkları kıssa içerinde bulmaya çalışarak; sıradan bir okumanın ötesinde, kıssayı daha eğitici ve kalıcı bir anlamaya ve öğrenmeye taşımak…

Hz. Yusuf, Hz. İbrahim ‘in bir diğer oğlu Hz. İshak’tan gelen Hz. Yakub Peygamber’in oğludur. Muhtemelen diğerleri kendisinden büyük 12 kardeştirler. Kur’an-ı Kerim, Hz. İbrahim’in ateşten kurtarıldıktan sonra, bir nimet olarak soyundan gelecek peygamberleri de şöyle bildirilir;

Enbiya Suresi: “72- Ona İshak’ı armağan ettik, üstüne de Yakub’u verdik. Her birini salihler kıldık. 73- Ve onları, kendi emrimizle hidayete yönelten önderler kıldık ve onlara hayrı kapsayan fiilleri, namaz kılmayı ve zekât vermeyi vahyettik. Onlar bize ibadet edenlerdendi.”

Hz. Yakub’un bir adı da Allah’a yönelen anlamında İsrail’dir. Yani Yahudiler olarak bildiğimiz İsrailoğullarının atasıdır Hz. Yakub. Bu kıssada Kur’an’da geçen isim olarak İsrail oğullarından yalnızca Hz. Yusuf zikredilir; diğerlerinin adı verilmez ve kardeşler diye bildirilir. Hz. Yakub ve ailesinin, bugün Şeria Nehri-Antik Filistin bölgesi olarak bilinen eski Kenan Ülkesi denen yerde yaşamış olmaları güçlü ihtimaldir…

Kur’an kıssalarının diğer bir özelliği de sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed’den (as) önceki peygamberleri tasdik etmek ve onların ibret sahnelerini insanlığa doğru bir şekilde bildirmektir. Çünkü Peygamberimizin risaletine gelinceye kadar Yahudi ve Hıristiyan din âlimleri; geçmişi, yani dinler tarihini kendilerine göre yorumlamışlardır. Bu yorumlar birçok iftira ve yanlışları içerir.

Hz. Yusuf kıssasının kapsamı, ibret tablolarıyla doludur. Bunlar, insan duygu ve davranışlarını olumlu bir şekilde biçimlendirir. Dinimiz İslam’ın üzerine temellendiği insanlığın evrensel kabul ilkelerinden; “merhamet, adalet ve doğruluk” olan fıtri, vicdani duyguların diriltilmesini ve insan davranışlarına yerleşmesini ister. Bu vicdanı; aceleciliğe ve yanılgıya her zaman açık olan insan aklını, kontrol altında tutması için yönlendirir.

Kısaca, “Hz. Yusuf Kıssası” Yüce Rabbimizin gençliğe; onu terbiye edecek/eğitecek dersleri içeren hususi ve edebi bir armağanıdır. Kur’an-ı Kerim’in 12. suresinde yer alır ve şöyle bir başlangıç yapar;

 Yusuf Suresi: “3- Sana bu Kur’an’ı vahyetmekle kıssaların en güzelini anlatıyoruz. Hâlbuki daha önce sen bunlardan habersizdin. 4-Bir zamanlar Yusuf babasına demişti ki, Babacığım! Ben (rüyamda) on bir yıldızla güneşi ve ayı gördüm; onları bana secde ederlerken gördüm. 5- (Babası) Demişti ki; ‘Oğlum, rüyanı kardeşlerine anlatma, yoksa sana bir tuzak kurarlar. Çünkü şeytan, insan için apaçık bir düşmandır’... 7- Andolsun ki, Yusuf ve kardeşleri kıssasında soranlara ibret olacak ayetler (dersler) vardır.”

Küçük Yusuf’un gördüğü rüya, ona bir risalet müjdesi vermekteydi. (Hz. İbrahim’den) Büyük dedelerinden gelen bu risalet/önderlik nimeti, diğer on bir büyük kardeşi de bu hususta bir beklentiye götürmüş olmalıydı.  Beklentilerin aksine peygamberliğin, anne ayrı olan Yusuf’ta tezahür etmesi diğer büyük kardeşleri, Yusuf’a karşı kıskançlığa ve bir düşmanlığa götüreceği aşikârdı. Bu beklentinin boşa çıkması onları, kendi aralarında Yusuf’u yok etme kararına götüren ihtiraslı bir öfkeye düşürmüştü. Bu arada Hz. Yakub’un risalet feraseti, Yusuf’u onlardan koruması gerektiğini hissettirmiş oldu. Bu durum Hz. Yakub’u Yusuf’a karşı gayri ihtiyari, sevgi ve ilgide açıkça, belirgin bir hassasiyete ve ihtimama götürmüş olmalı ki; büyük kardeşler ondaki kıymeti sezerek Yusuf’u yok etmeyi amaçlayan o sinsi planı yapmakta gecikmediler.

Nihayetinde, büyük kardeşler kendi organizeleri içinde, Yusuf ve diğer küçük kardeşine karşı bir söz ve güç ittifakına/işbirliğine giderek, babalarına bu rekabetin kıskançlığını ve düşmanlığını içeren planı açıkça bildirdiler… 

Yusuf’un kendileriyle birlikte kırda gezinti ve eğlenmeye gönderilmesini istediler. Babalarına açıkça yalan üzerine yemin edip emaneti korumaya söz(!) verdiler…

Sonuç, Kur’an’ın anlattığı akıbete varır. Bu akıbet; sabredenlerin türlü çilelere direnişinin zaferi olmuştur!

Bu kıssayı bütünüyle okuyup anlamaya çalışırsak; içeriğinden insan davranışlarıyla ilgili olarak çıkarabileceğimiz bazı sonuçları şu başlıklar halinde sıralayabiliriz:

1- Sorumluluk duygusu; hakkı tavsiye etmek

2- Sevgide aşırılık; aile içi iletişim ve denge unsurunun kaybolması

3- Kıskançlık; toplumsal parçalanma ve düşmanlık

4- Güvensizlik; emanete ihanet

5- Erdemsizlik; doğru söze/hakikate muhalefet

6- Sabır ve azmin getirdiği güzel sonuçlar

7- Yalan ve getirdiği olumsuz sonuçlar

8- Kadın erkek ilişkisinde ölçü; sadakat ve ahlak

9- Nefis terbiyesi ve şehvet kontrolü

10- Duygusal gelişim/vicdani olgular; merhamet, adalet ve erdem

11- Ticarette ahlaki yozlaşmanın eleştirisi

12- İktidar meşruiyeti; liyakat yetisi ve vicdan olgusu

13- Umarsızlık ve unutkanlık; özgüven ve sosyalleşme.

Bütün bu öğrenme ve davranma alanlarının irdelenip açıklanması sağlıklı bir toplum oluşturmak için oldukça önemlidir. Gençlerimize bu konularla ilgili eğitim verilmesi ve mevcut alışkanlıklarının gözden geçirilmesi her zaman elzem olmuştur. Maddelenmiş konulara birebir temas eden ayetleri; kıssa bağlamıyla ilişkilendirerek okumak, bunları başka kaynaklardan da araştırıp öğrenmek, gençlerde Kur’an ahlakıyla kişilik oluşturma açısından tutarlı bir yöntem olacaktır…

Kıssa, yalnızca gençlerin şahsiyet oluşumunu değil, orta yaşın getirdiği arzuların tatminsizliği, dünyevileşme; para, kariyer vb. çekici istekler dönemini de dizginleyen bir rehberlik vecizesidir aynı zamanda. 30-40’lı yaş dönemi, erkek ve kadın için en verimli yıllardır. Bu dönemde, bir babanın ailesine karşı ilgi ve sevgisini daha da artırması, ailenin ihtiyaçları ve çocukların geleceğe hazırlanması konusunu birinci sıraya koyması en büyük görevidir. Yine erkeğin, nefs terbiyesi yolu ve aklıyla hareket edip aile itibarını ve Müslüman şahsiyetini koruması da çok önemli bir husustur. Erkeğin bir kadında aradığı her şeyi eşinde araması da ailesini çok sevmesi de İslam ahlakının temel esaslarındandır. Annenin ise babayı bu geçiş dönemlerinde; aşırılığa gitmeden kontrol altında/takipte tutması gerekmektedir. Anne ve baba, nefislerdeki kıskançlığı olumlu olacak; aile birliği ve huzuru için barışçı şekilde kullanmalıdır. Mutlu ve huzurlu çiftler, mutlu ve ahlaklı gençler yetiştirir.

Ailenin birliği ve dirliği, toplumun da sağlıklı olması demektir. Hz. Yusuf (as) kıssasının bu amaçla da okunması dileğiyle… 

YUSUF; KUYU ve ZİNDAN

Yusuf ve Kuyu

Yakub’un etrafında yıldızlar,

Ama o yalnızca güneşe ram oldu.

Ancak batınca güneş, teselliyi ay ışığında buldu…

Vicdan çökmüştü pusuya, karanlık kuyularda.

Merhamete sinsi tuzaklar kurmak için,

Adaleti ve erdemi çamurda boğmaya hazırlanıyordu.

Sadakati, hayali bir canavar katletti.  

Ve bir ceylanın kanı kalleşliğe ödünç alındı.

Güneşi kararacak, yüreği yanacak hakikat elçisi bir baba için…

Kan ve kuyu oyunu bir çare olmadı,

Kıskançlığın hileli geleceğine, o yalnızca bir kumardı.

Oysa ceylan bir gün, ziyankâr bedbahtlar her gün ölürdü.

Gerçekte düşen Yusuf değildi,

Kıskançlığın, birliği yok eden ayrılıkçı kuyusuna.

Kardeşliği bölen bir ihanetin, muhalefet körlüğüydü hakikate… 

Susuz kuyu yağmuru beklerken,

Çevirmişti çölün güneşi, içini apaydınlığa.

Su yerine Yusuf çıktı kuyudan, güzelliği parayla satan tüccarlara…

Umut; güzel haberi sesiz ve yıllarca bekletti,

Muştu yeşersin diye gözyaşı ekildi kum tepelerine

Ey suya doymaz çöl, isteme artık çünkü Yakub’un pınarları tükendi!

Ey sonsuz sabır!

Güneş artık daha parlak doğsun,

Eriyip kaybolsun pür ışıkta solgun yıldızlar.

Ve Yakub’un oğulları Mısır’da dilensin bir avuç sefaleti,

Bulsunlar kuyuya gömdükleri sadakat ve merhameti.

Söndürsünler artık,

Yakub’un yüreğindeki o kor hasreti!

Getirsinler, umudu tükenmeyen bu babaya

Vuslat müjdesini

Ve Güneş’e perde olan,

Yusuf kokan terli mendilini…

Yusuf ve Zindan

Yıldızlar ay ışığına mahcup,

Yusuf gençliğin terleyen bıyıklarına.

Kıyamazsın Ey Yakup bu yanık tenli delikanlıya bakmaya!

Ne kadar da keskin bu bıçaklar.

Bir sevdayı acıtmadan kesip bitirmek için mi?

Yoksa hasta bir kalbi tutkulu bir bedenden ayırmak için mi?

Ey kara sevda, nedir bu iftira?

Parmaklıklar ardında daha mı huzurlusun?

Koy arzulu ve umarsız gönlünü zindana sükûnet bulsun.

Yıllar sessiz ve habersizce tükendi.

Ey saray, uyan artık şu esrarlı rüyandan!

Bir meftunenin ateşi, külleriyle örtünüp sönen zamanı yitirdi…

Ey Yusuf!

Seni unuttular zindanda…

Öyleyse boş durma ağla.

Kavuşmayı bekleyen Yakub’a ağla…

Kardeşliği kuyuya gömenlere ağla,

Birliği bölüp, gerçeğe yüz çevirenlere…

Ağla zindanda geçen yıllara,

Ağla ki, körelsin şehvet pak bedeninde,

Adalet yücelsin yüreğinde,

Erdem doğrulsun sözünde,

Ve merhamet dolsun gönlüne…

Ağla ey Yusuf!

Gençliğine ağla,

Boşa giden yıllara!

Kuyunun, zindanın ve hain yüreklerin karanlığında

Güneşi bekleyen ülkene ağla...

Rahman ve Rahim olan Allah için ağla…

Kazım Bayar / 25.06.2012